کلیات صدرالدین عینی و احیای لغت نامۀ او لغت نیم تفصیلی تاجیکی برای زبان ادبی تاجیک

پس از وفات صدرالدین عینی مسئلۀ نشر کلیات آثار او به میان آمد و طی دو سال، بایگانی آثار او به دقت مورد بررسی قرار گرفت. در سال های ۱۹۵۴-۱۹۵۶م، در میان دست خط های آرشیو شخصی عینی یک دسته مسوّده از کارهایی که در طی سالیان طولانی برای تألیف لغت نامۀ تاجیکی انجام داده بود، پیدا شد. به گفتۀ خود مؤلف، در کتاب مختصر ترجمۀ حال خودم، این لغت نامه 15هزار لغت را دربردارد؛ اما چون نسخۀ کامل آن در دست نیست، دقیقاً معلوم نیست عنوان آن چه بوده است. فقط در یکی از اوراق مسوّده که در آرشیو عینی باقی مانده، این اثر لغت نیم تفصیلی تاجیک برای زبان ادبی تاجیک نامیده شده است. در مقالۀ حاضر، نگارنده به تفصیل به تبیین روش خود برای تهیه و تکمیل علمی این لغت نامه پرداخته است. طبق گفتۀ او، مندرجات این کتاب بیش از 11هزار لغت است که 50 درصد این لغت ها از زبان زندۀ خلق تاجیک و 50 درصد دیگر از کتاب های لغت و ادبیات گرفته شده اند. نیمۀ 50 درصد دوم لغت هایی هستند که برای فایده بردن از ادبیات کلاسیک تاجیک به کار برده می شوند و نیمۀ دیگر نیز لغت هایی هستند که فعلاً در ادبیات نفیسۀ امروز تاجیک به کار می روند؛ اما معناهای آن ها برای عامۀ نوسوادان روشن نیست. نگارنده در پایان یادآور شده است که لغت های زبان زندۀ تاجیک که در این کتاب گرد آمده، خزانه زبان زندۀ خلق است که هنوز دست نارسیده است.